Ta vare på nesningsmålet!
Dette er ment å være en bolk om ord og uttrykk fra Nes. Det er mange forskjellige dialekter i Halllingdal. Ja, til og med innenfor samme kommune kan det være store forskjeller. Nes Historielag har samlet flere tusen ord som vi kommer til å legge ut her. Det gjør vi for å ta vare på dialekten, som er på vikende front hos den oppvoksende generasjon nesninger. En dialekt er muntlig, men greier vi å gjøre den skriftlig også, så kanskje den kan overleve en stund til. Tenk og få dialekt inn som valgfag i skolen. Det kunne vært stas å snakke nesning. “Dæ æ lettar å halde på ei dialekt viss du kan bruke´n skriftele mæ”.
Av Karl Aalton
Dette er innsamlet materiale over tid. Det kan være uttrykk du ikke finner. Så har du ord og uttrykk fra Nes du mener bør med kan vi legge de til i listen. Send oss en e-post!
A
ablegreiu gjera streker
afargang dø på ein brutal måte
affer i vegen — no æ`ru affer me.
agg redd — e agga før dæ / e låg på ein agg.
agne seta makk på fiskekroken
agnori haka som stikk ut slik at dæ ein vil ha mæ ikkji dett tå /av.
ajere halde leven
aka sita på alle slag kjøretøy
akedere prute – få prisen ned på det ein vil kjøpe.
akedere prute / krangle / diskutere
akte respektere — Han va ein høgt akta mann.
akte ette sjå etter
akte seg passe seg
aktlaus vise liten respekt for
alder aldri — uttrykk: alder i væle/ aldri i verden.
aldrug gammal — Han æ alt ein aldrug mann.
alen / æln 63 cm
alle vittas/so vittas – så vidt — det var så vidt — dæ va so vittas båten bar.
alleleine på alle måtar
allmannavegen hovudvegen, kongeveg / riksveg
allmannvegen hovedvegen
alt imens alt i eitt / stadig
ambø reiskap
amføttes ligge med føttene mot hverandre
amper umulig Brukt om grinete unger.
an = andre dæ æ ingen an
anamar timremerkjar
aname merke timmer — E ha fått anama timmere mitt.
andveggen benken ved bordet
andærn tverr og gretten
andøve “pratug” — svær te å prate
anke jamre seg
ankor annenhver
ankorleine på ein eller annan måte
anlete ansiktet
anndagsskjeie kappkjøring andre juledag.
annkræne ein som ikkje er så nøye på det kva han har i seg
ansam dårleg tid — Han va ansam med å koma avgarde.
ansleis anderledes
ansmjuk medgjerleg — Han va ansmuk i dag.
antøne ein som brukar simple uttrykk
apa gjera narr av andre / gå baklengs
apal frukttre / epletre
aparta svært fint
apetittele god mat — dæ va reit og gøtt
are andre — På are sia — på den andre sida
argementig plagsam / Han e so argmentig tå se.
ask eske
assjillig umulig — han æ assjillig no.
atal umogleg. «Dæ va eit atalt kvinnfølk»
attegløyme Ei jente som ikkje vart gift.
attende tilbake — Han såg se attende.
attom bakom
attpå få noko i tillegg. I gamle dagar var det vanleg at kjømannen ga noko i tillegg til handelen,helst var det ei sukkertøypakke.
attve ved sida av — Han va attve me.
auga – augu – augun –augun æ større enn vømbe
augunsjuk misunneleg
augunsjuk –”–
aule ensom / einsam — Dæ vart so aule då dei gikk.
aur dårleg jord – det va berre auren på detta jordet.
av garde (agåle) av sted
avdaga ensomt sted — dæ va eit avdagahøl
avdrott= budrott det som vart av husdyra. — “Det va go avdrott det året”
avindsjuk sjalu
avkjæring ei tønne som er avskoren i to delar.
avle dyrke / formeire. ”Dei avla kødn på garden”
avlete slutte — Kyre ha slutta å mjølke før kalving.
avloe drive dårleg — Han avloa jorde si kraftig slik som han driv.
avskjepa forandre seg — no ha lasset avskjepa se
avskrepa forandre seg
avvellen der dei varma jødne når dei smidde
B
| bakette | etter |
| bakkarren | grinda bak på forslean og høyvogna |
| bakkji | bakke. bakkji – bakkjin – bakkan (akk.)- bakko (dat.fl.t.) |
| bakleksa | komme/ bli etter |
| baksælen | del av hestesælen som hesten helt lasset med. |
| bale | arbeide jamt og trutt.” Dei bala på jamt og trutt.” |
| ballent | store hindringer når ein skulde gjera noko |
| ballent | det går vrangt |
| ballesamt | store hindringer når ein skulde gjera nokovrangt – “dæ æ vrangt/ballesamt å få`re te” |
| bandstøkken | I gamle dagar når dei fløtte timmer,så hende det at det vart store lunnar i elva. Det var som regel berre ein stokk som var årsaka til dette. Denne stokken vart kalla bandstokken. |
| Bangjin | redd |
| banketre | ei fjøl som dei banka klæsvasken med . |
| barka | i eldre tider fekk dei barka skinn til sko. Dei kalla det òg å garve skinn. Han som dreiv med dette var garvar. |
| barsøl | barnedåp |
| barting | timremerkarspråk- (eg. peis barting 9 halvmeter lang og 23cm i tverrmål) |
| bastugu eg. badstugu. | I gamle daga turka dei alt kødne dei mol. bastugu va te å turke kødne på. Bastugu hadde dei på alle garda før i tide |
| bate | fordel |
| baule | ein som skryt og pratar høgt. |
| baus | solid. — “han er baus» |
| bearmann | “I gamle daga brukte dei alltid unga”å sende runt i bygde ein person til å be inn te bryllup , begravelsa, barnedåp og andre testelnninga. Desse bearmennan vart alltid gøtt mottikji når dei kom.” |
| bedrigjin | vart lurt |
| beiand | stor og kraftig . Dæ bi ein stor beiand tå denna guten. |
| Beinaste | kortaste (vegen) |
| beinent | ordtak: dæ æ ikkji beinent= dæ æ ikkji enkelt |
| beinstigbergji | dette er navn på berg som beinstigen går over. |
| beinstigen | snarvegen |
| beint | rett fram |
| beinveg/beinste | snarveg |
| beiskt | det smaka vondt |
| beit | har kome i vanskelegheit |
| beit | I gamle dagar køyrte dei skogstre fram til husa sine . Sauene og geitene åt borken og kvisten av. Dette var beit. |
| bekar | bukk. Sau-eller geitebukk. |
| bel | stund (liten) |
| bendekjølkji | ein vrangfant |
| bendeplog | —–”—— |
| bendil | dei tok ein dott med åker og vrei dette i toppen og delte han i to. Denne bendilen vart lenger. Dei la nå loe oppi bendilen og vrei han sammen slik at det vart eit band. Dette var den vanlege måten å ta åkeren på , og det vart så fint at det ikkje vart att eit aks. |
| bendil | vart brukt når dei batt kornet i gamle dagar. |
| berr | berr |
| berrhugu | har ikkje luve på seg |
| beskje | beskjed |
| besligji | han hadde nok av alt |
| bestne | bli betre – E ha bestna mykji |
| besynleg | vegen rett fram |
| bete | bit / beta |
| betiss | på ferde. – ko e`re betiss nå ? |
| betle | betle |
| bi | bli |
| bi ræ | blir det |
| bi vare | bli oppmerksom på |
| bie | vente |
| biks | ein stor og myndig person. |
| bilte | småspringe |
| binde – batt | strikke. “Dei soto å batt hosu” |
| birhane | stoppekran |
| biskebete | mat mellom bisken og dugurden |
| bisken | morgomaten |
| bismarpund | 6 kg. |
| bisme | krangel — de va stor bisme mellom dei. |
| bisme | uvenner — de va støtt stor bisme mellom dei. |
| bitas | krangle — bruke kjeft på hverandre |
| bitas | kjekle, krangle |
| biteti | kaker til kaffin |
| bjelk | Det var ikkje sliptimmer den gongen. |
| bjugeln | ustø |
| bjælkeførme | timreveg som dei køyrde langvende etter. |
| Bjælkehøggar | timrehøggar. Timmer vart kalla bjelk før. |
| bjælkenavar | borr til å bore hol i toppen på stokken |
| bjørkjirikle | fjellbjørka |
| blei | drukna(?) Han blei i fløtingen. |
| bleig | kile |
| bleig | ein vrangfant |
| bleiglekji | “timmrelekkji me bleig i begge enda” |
| blenkji | skine–” Når dæ blinkji i berge, bli`re sol.” |
| blikke seg | ein som har vore sinna, men som roar seg ned. |
| blug | unnseeleg |
| blug | blyg |
| bogring | det var ein lærring som var fylt med halm. Denne vart trekt på halsen til hesten for å skjerme han når han drog. |
| bola | band. Vart ofte sydd på kler til pynt. |
| bomølju | smøreolje |
| bord-disk | tretalerknar. Desse var vanlege på bordet i gammal tid. |
| bossa | ein vanleg sekk |
| botolvsok | 17. juni |
| botute | flekket |
| braddfull | breddfull |
| brakkleggji | let vera å så åkeren om våren. Dette for at åkeren hadde mykje ugras og dei horva åkeren heile sommaren. |
| branda | tyrifakkel som dei brukte når dei va ute ette mørkt. |
| brande | stor og kraftig. Dæ ha vørte ein stor brande. |
| Brandsiut | kyra er mørk og brun |
| brandute | ———–”———– |
| branka se | øyeleggje seg |
| branke | skade – han branka foten sin. |
| brannjødn | jern til å setta gryta på når dei kokte i peisen. |
| brase | steike |
| braute | oppunder ein ås. “E va oppunde braute” |
| braute | trenge seg fram |
| brauten | kranglen– ein som ypper seg. |
| brek | ein som maser og vil ha noe. Ordtak: han vil breke seg te dæ — han breka se til dæ |
| brekke | eit bratt vegparti |
| brennøsle (nøsle) | brennesle. Denne vart brukt i gamle dagar som medesin mot gikt. Dei fann seg brennesle og banka seg inn og påsto at det hjalp. |
| bresa | uttrykk for eit dårleg menneske. |
| bretten | tuppen på skia |
| brettug | ugrei. Dei sa det ofte når ungane skreik. |
| bri | vara til bryderi |
| brillu | briller |
| bringa/bringun(dat.) | brystet |
| bringesjuk | tuberkulose |
| briske se | yppe seg |
| briskjitreak | godteri som vart kokt heime av briskebær og sukker. |
| brok – brokji – brøka | bukse – buksa – bukser |
| brune | brua |
| bry | ekstraarbeid : e vil ikkje vara te bry. |
| bryne seg | prøve seg |
| brynestrunt | ein liten uthøla kubbe som dei hengte på baken når dei slo med ljå. Denne var til å ha brynevatn i. |
| bryr | ikkje interessert – han bryr seg ikkje om ho. |
| bræe – bræu | bokomslag for å spara på boka. |
| bræste | dei kokte sur mjølk og yste (?), som vart kalla breste. Den var god å eta med sur mjølk på. |
| brønuv = brøtrøg | trebalje som dei laga brø i. |
| brøstklut | eit tøystykke som kvinnene brukte på brystet før i tida. |
| brøstreim | denne reima snørte klavatreet sammen utanpå bogringen. |
| brøstsjuk | tæring |
| brøt | spett av tre. Vart mykje brukt under skogsarbeid. |
| brøte | rom i låven. Forbrøte / lobrøte(kødnbrøte) |
| brøtningen | timmerfløtningen |
| brøtte | bratt terreng /bratt bakke |
| budrått | mat frå setre |
| bue – bui – buin | seterbu /bua – buer – buene |
| bue=kråmbu | butikk |
| buesæter | ein gamal, ugift mann |
| bufarende | villstyring |
| bufarhælgji | siste hælgji dei era på setre om somaren. |
| bufast | fast bustad |
| buføre | fløta til og frå setra |
| bug | krok / sving – dæ æ ein bug på vegen |
| bujord | på hesteselen |
| bukkejødn | avstiving av mei og kloss på timrebukken |
| buldre | småmat |
| bunding | strikketøy |
| bundingstrøya | heimestrikka trøye |
| burt på | burtpå jorde, burtpå setre, burtpå åsan |
| burtafjording | ein frå andre sida av fjorden/storelva. |
| burti | burti lie, burti skogen, burti fjellet |
| bus | fort — det kom bus på han. |
| bus regn | mykje regn |
| busott | sjukdom på husdyra |
| busserull | jakke. Dette va ei jakke som vart brukt dagle-dags her i bygde før. Busserullen va ei halvkort jakke som va sydd tå blåtøy . Busserullen hadde knappa framom, nokon hadde knappa heilt frå liningi og opp te halsen, mens nokon hadde berre eit par knappa øverst i halsen slik at dei fekk vrengt han over hugu når dei skulde ha busserullen tå se og på se. Kor kar hadde 2 busserulla , den nyaste busserullen vart brukt te sundags og den gamle vart brukt te hverdags. Dette er eit plagg som er ute tå bruk i dag, men e kan gøtt tenkji me at dette æ eit plagg som kan koma te heder og verdigheit att. |
| busterispe | Dette var lintråd som vart fletta sammen til passe tjukkleik. Så hadde dei bek på, og brukte tråden til å sy seletøy og sko. |
| buttel | flaske |
| bygd | – bygde – bygdi – bygdin ( dat.fl.t. bygdo) |
| bygginga | skrensekant for timrekjøyring i bakkane. Stokkane vart lagt på kvarandreså det vart ein skrensekant slik at venda / lasset helt vegen. |
| bytte | = bøtte mjølkebytte / vassbytte |
| bægsel | biksel til å styre hesten med |
| bæle | ein som har dårlege vanar. |
| bælme | drikke fort.(Han bælma i seg i ein fei.) |
| bæmbil | navlen |
| bænde | ein som er vrang — brøte på noko |
| bænke | hjelp / gjera ein ei bænke |
| bæra seg åt | oppføre seg (fl.t. : dei boro se åt) |
| bære (av: god) | bedre |
| bærkjispae | barkespade. Til å barke tømmer med. |
| bærrflætting | naken. “Han brukte berre bærrflettingen” |
| bø = bud | å sende bø / bud på ein |
| bøen | jorde — gå utpå bøen. |
| bølgebrok | bukser med mykji bølger/skrukker på. |
| bølværk | eit dørleg byggverk |
| bølæ | kiste til å ha korn i |
| børg | hovmodig |
| børrføtt | barbeint |
| børtnesinga | folk frå Børtnes |
| bøs | modig person |
| bøss | søppel |
| bøssu | på kløvreiet unde kløvteinun. Dæ va sekji mæ halm i slik at han ikkje skulde skade hest |
| bøte – bøtte | å lapp en. e – “dei bøtte kleun” |
| bådn | barn |
| bådndiger | svanger |
| bådndømme | ein som har vorte utafor. (senil demente) |
| bådnegn | ei som ikkje kan få born |
| bådnfost | barnepassar |
| bådnsjuk | skal føde |
| båsgjeld | ei kyr som står borte og skal ha kalv. |
| D | |
| dabbe | miste lysten. “Han dabba tå ette kort” |
| dagatalæ | datoen — e ha køme tå dagatalæ |
| daleba | miste lysten / hugen |
| dall | trebolle |
| dank | lite. Dæ æ att ein liten dank på flaska. |
| dansarfeten | danseplass. Før i tida hadde dei dans mange stader ute om sommaren. Mest kjent i Nes var Reinsjødansen. |
| daue – | daua – daua – har daua |
| dauv / dauvheird | døv / døvhørt |
| dei – | deir – deide – har deid — dø |
| dei bitas – dei bitos | dei krangle – dei krangla |
| Dei budde uppunde bergo | ( her med dativ) dei budde oppunder berga |
| dei drive på ein trøyt – | dei arbeider lang dag for å bli ferdige. |
| dei drogos | de sloss |
| dei era i ulage i dag | dei er ikkje i humør. |
| dei era skilde | dei er i slekt |
| Dei fonno`n drukna unde ise | Dei fann han drukna under isen. |
| Dei gongo uppunde bergji | ( her med akk) dei gjekk oppunder berga |
| dei govo i fela | uttrykk for å gi peng til spelemannen. |
| dei kan ta se bak ette dæ | vil ikkje betala for seg |
| Dei logo jamsies | Dei låg ved sida av kvarandre/ jamsides. |
| dei rykkjist burt | dei dør |
| dei skåråjikk | dei gikk ved sida av korare og leitte. |
| Dei stondo ve sia tå einan/korare | Dei sto ved sida av kvarandre |
| dei vadde over elve | |
| dei vakte | religiøse |
| dei vassa i djup snø | |
| deile | bruke munn |
| deipe- | deipe-deipte-har deipt — døpe |
| deiris | deres |
| deise | slå . E deisa te`n so`n datt. |
| den gøngji | den gangen |
| dess | vente |
| dessmeir | enda meir |
| dessmindre | enda mindre |
| det sto ein ømn i peise | Det sto ein omn i peisen |
| det vart ikkje noko tå dæ | eit nedverdigande uttrykk mot folk |
| Det æ mikji sannsinle | Det er mykje sannsynleg |
| dette | – dett – datt – har døtte |
| digreleggen | leggen på det tjukkaste |
| din køppekylling | eit nedverdigande uttrykk mot folk |
| dir | dyr/kostbar |
| djupålen | det djupeste i eit vatn. Hvis det var grenselinje etter vatnet, var det alltid djupålen som var grensa. |
| Domlent | halvmørkt |
| donk | avfall |
| donke | – donka – donka – har donka – slå |
| drabele | mykji ( det renn over ) |
| dragast | å slåss |
| dragpinne | på forsleden. Pinna som held remmen og meien sammen. |
| dragse | dra — han dragsa mæ se so mykji. |
| dragsmin | overtak — e hadde dragsmune på`n. |
| drammestokk | peis barting (9 hm 23cm) |
| drasse | slepe |
| dravle | det som flyt opp i kjelen ved ysting. Dette var god mat som no er borte. |
| dregs | hale ut tida — dæ drægs ut før han kjem. |
| droges | slåss ( pret.) (drogos : dei drogos ) |
| drug | stor / “Han æ i drugaste lagæ” |
| drugt | langt — “dæ va drugt å gå denne vegen.” |
| drunte | ligge å kvie seg for å stå opp. |
| drygji | dra ut / dei drygji ut tie |
| drættefør | voksen hest |
| drøg | skjelsord |
| drøgjødn | jern til å feste sleda og drag sammen. |
| drøse | urensa korn |
| drøsje | drysse på |
| du må sea me fyri | du må vise meg så eg lærer. |
| du sigji ikkje dæ ! | du sier ikke det ! |
| Du ska` vel prate me` kàre mine du | du skal vel prate med karen min du. |
| du æ ikkji kvifull | du er ikkje redd for å ta eit tak. |
| du æ utate galo du | vanlig uttrykk på Nesbyen om folk fra ytre Nes. |
| dubbe | liten slede som ein brukte sammen med styttingen til å køyre timmer og ved med. |
| dubbe | – dubba – dubba – har dubba – sovna lite |
| dubbehælen | bakre del på dubbemeien. |
| dubbeklossen | tverrtreet til å legge timmeret/veden på dubba. |
| Dubbestrengen | “dæ æ ei jødntrosse som æ fæsta i dubbenasen mæ bleig eller krok i enden. Denne bleigen eller kroken vart slått i støkken, og dermed måtte dubba følgji mæ unde støkkane” |
| dugele = duvele | mykji – Han et duvele. |
| dugnad | friviljug arbeid for andre (ulønna) |
| dugurd | formiddagsmat (ca kl 10) |
| dugurdsmyre | før i tida hadde die ikkje alltid klokke. Då retta dei seg etter sola. I dette tilfelle var det slik at når sola sto over dugurdsmyra, var det tid for dugurd. |
| Dugurdsøykte | arbeidstida mellom bisk/morgomat og dugurd. |
| dulle | stelle |
| dulte | – dulta – dulta – har dulta – dytta |
| duntri | småting — “e må få mæ duntriet mitt når e går” |
| durabel | stor |
| duste | lite – han brydde se ikkji duste om ho. |
| dynna | døra |
| dyttent | liten åpning for sol |
| dæ blenkji i berget | det blir regn |
| dæ bråka so i isen | det blir kaldt |
| dæ bærs te | det går galt |
| dæ høve se ikkji no | det passar ikkje no |
| dæ jikk i hurten og sturten | det gikk fort og galt |
| dæ jikk om inkji | det ble ikke noe av det |
| dæ jævne / jamne | dæ æ`re jævne som dreg. |
| dæ laga se nøkk | det orndar seg nok |
| dæ laga se nøkk | det ordner seg nok |
| dæ muna | det hjelper |
| dæ røkk ikkji te | det strekk ikkje til |
| dæ va guten sin dæ | hadde vore flink (skrytt av) |
| dæ va jenta si dæ | hadde vore flink (skrytt av) |
| dæ va måte dag og veg mæ han | ein som døde eller forulykka som var dårleg likt i bygda. |
| dæ va so dæ då | |
| dæ va so vidt han rugga på se | han gikk sakte |
| dæ væra upp | det blir fint vær att / det sluttar å regne. |
| dæ æ beiskt i dag | det er kaldt i dag |
| dæ æ ei ulenkje | stor og tungvind |
| dæ æ ei utåkke te å bera se åt | ein som ikkje er so nøye på det |
| dæ æ ein butt | ein kar som er liten og stutt |
| dæ æ ein herkjimeis | ein som gjer dårleg arbeid. |
| dæ æ ein reitekok | han er lat |
| dæ æ ein trug | han er stiv og vrang |
| dæ æ eit fælt røtuvær no | det er mykje regn på foret |
| dæ æ ikkje anne enn kjafte og bakføtan | stor i ord, men det blir med det. |
| dæ æ ikkje ende-te | det er vanskeleg |
| dæ æ ikkji sean tå | ikkje tale om |
| dæ æ ikkji so gale kalt i dag | |
| dæ æ kjafte som æ beste lemmen | svær til å prate, men det blir ikke noe mer. |
| dæ æ nustrent å drive ute i dette været | det er kaldt |
| dæ æ sikre klipt | var helt sikker i sin sak |
| dæ æ so ille vøle | det er så galt som det kan bli |
| dæ æ so lagle no | det passar godt nå |
| dæ æ so mange lein | det er mange måter det skjer på |
| dæ æ so mangeleine | det er så mange måter |
| dæ æ so tubbute her | det er så ujamnt her. |
| dæ æ so ymist mæ dæ | det passer ikke / er ikke akkurat slik |
| dæ æ svare te spel | det er svært/voldsomt |
| dæ æ uppkast | Når de gamle hadde lagt ut åte til bjørn, og bjørnen hadde vært på åta og kasta av stokkene som var over åta, så sa de at “de va uppkast” |
| dæle | fordjupning, renne |
| dælke | kline |
| dælkeri | kliss som la seg på fingrane |
| dælkjinn | kline |
| dæmbe | sølepytt |
| dæme | ansiktsfarge – Ho må vera sjuk for ho har så dårleg dæma. Ho æ blå. |
| døkk – dækka | dump |
| dørg full | ( om eit kjerald) , Han vart dørg full |
| dørme | småsåva |
| dørminne | hemmelegheitsfull |
| døs | stakk / skjørt |
| døsa | sova lett |
| døtte – døttan | datter – døtrene |
| døttute | ujamnt / små flokkar |
| døvne | dåvne bort — interessa blir borte |
| då måta | eit mykje brukt uttrykk når ein slutt ein setning. |
| dåse | eske / ask |
| dåsemikkel | ein som ikkje har noko å si |
E
| e ha vøre ute og sligji i biskeikte | har vore ute og slått i biskøykta. |
| e isst ikkje | eg gidd ikkje |
| e jufsa te`n | eg slo til han |
| e skjøna ikkje dæ sopande såe | jeg skjønner ingenting |
| e tek min dont og går | eg tek det eg har og går |
| e veit dæ so spænt | eg veit det ganske visst |
| e vil heire koss dæ læt før e bestemme me | vil høyre kva andre meiner før han bestemmer seg. |
| e æ like hænt e | jeg er like glad |
| eftasvæl | måltid ca kl 17 — det hende ofte at dei kom ut på jorde med kaffin og maten slik at ein slapp å hefte seg med å gå inn for å eta. |
| eggji | tirre opp folk mot hverandre |
| eige | – eig – eigde / åtte – har eigd |
| eigølinga | folk frå Aalton krets / Øygardan |
| ein letingsfugl | ein lating |
| ein om senn | ein om gongen |
| eina`n | hverandre / kvarandre |
| einan | øyan / øyene |
| einbending | enebarn |
| einbølt | ensomt — “dæ låg einbølt te” |
| einkomele | spesielt– e jikk einkomele før å finne han. |
| einkor | hver / kor |
| einkorstane | et sted / ein stan |
| einkort / engkort | forskjellig — noe av hvert |
| einskjyld | aleine / åleine |
| einsle | ensomt |
| einstirre | sjå intenst på noko / nistirre |
| eira – eirun | øret – ørene |
| eise | smieeise |
| eise | til å hente vatn opp av brønnen. Det var ei lang stang som sat fast i ein stokk slik at ho kunna vippast. I enden av stanga hang ei bøtte, og denne bøtta kunna senkast ned i brønnen. |
| eiskre se | vera forskrekka |
| elde | varme i omnen — “e la innpå ei elde” |
| eldgamalt | svært gammelt |
| eldsmørju | ein glohaug |
| eldsott | halsbrann |
| eldå | eller |
| elkefant | kranglefant– som egla seg innpå andre for å få til bråk / leven |
| embar | trekar / kjereld |
| embar | trekjerald |
| endefram | direkte |
| endereisande | svært / “han va endereisande sjuk” |
| endug | hastig — utålmodig |
| endæte | vanskeleg — dæ æ ikkje endete / dæ æ ikkje greit |
| engjirensk | dei gikk alltid over der dei skulde slå, og renska for kvist og anna etter vinteren. Dette kalla dei engjirensk. |
| espe se | krangle |
| espesetinga | folk frå Espeset |
| etsel | åte |
| ettelyan | ordhalden — han va ettelyan |
| ettesitan | å passe heilt / dei passe på han te alle tider |
| eva se upp | hisse seg opp |
| evne / emne | når dei baka flatbrød, lefsekling rommebrød, laga dei til passe store stykkje til ein leiv. Dette vart kalla eit emne /evne. |
F
| fabro | onkel — bror til far |
| fal | til salgs |
| fale | det er det som er att i mjølkebala rundt kanten når fløyta flaut opp. |
| fale | farlig |
| falle frå | dø |
| fallesykji | fallesjuke / epilepsi |
| fangji | fange ( i fengsel) |
| fangji | eit fangji med ved |
| far | spor (i snøen) |
| far = presten | `n far |
| farsott | sjukdom |
| farsynt | spor (i snøen) |
| fasiste | tante — syster til far |
| fata | gripe/ta |
| fata | begynne å brenne ( fata i ) |
| fathylla – fathyllun | hylle på veggen til fat |
| fei | fort |
| feig | merka av dauden |
| feig | er redd. Vil helst at andre skal ta støyten. |
| Felefrans | jerv |
| femne – femnde | rekke / ta omkring |
| fente – fentun | kvinne |
| feslonka | temperert. lonka. halvvarm |
| festarøl | forlovelsesfest |
| fing – fingan | finger – fingrene |
| finne | – finn – fann – har fønne |
| fislen | ein som helt med alle han prata med |
| fist | fyrst / først — e kom fist te mål |
| fjagg | kjæreste — “Han æ fjaggen min” |
| fjakkel | gjera dårleg arbeid |
| fjerding | vegmål / 2000m |
| fjerding veg | 2000 m — “dæ æ ein fjerding veg dit.” |
| fjetrepinnen | på forslean. Han heldt reima og meien sammen. |
| fjukle | drive med noe |
| fjælge se | stase seg opp |
| fjøral | ein som æ spenstig , lett på foten. Han æ so fjøral. |
| Fjøsjallen | ein hems i fjøset. Her søv budeiun. Mange historier frå den tida då budeiene låg og sov på fjøsjallen. |
| fjåme | ei som oppfører seg toskut |
| flakareist | grov kjetting som vart slått runt ein “flakji” med timmer og skulle bremse “venda”. |
| flakji | fleire stokkar ved sida av kvarandre. |
| flakse | eit uttrykk som ofte vart brukt når jentenevar ute med gutane. “Ho va ute og flaksa med gutan” |
| flaum | flom |
| fle – flean | flatt — Reinsjøflean |
| fleime / fløyme | flomme — dæ fleimde utover |
| flekatåe | dæ er ei blanding av bart og snø. Flekkete |
| flette opp | rive opp |
| fli | gi — fli me luva di |
| flire | lægji tå dæ andre har gjort gale |
| flistre – flistru | trebite |
| floleggji | legge timmer på underlag til tørking. |
| flukst | mykji / dæ va flukst mæ mat der |
| flyge | – flyg – flaug – har flygji |
| flældkast | sterk og kastute vind. |
| fløge | springe |
| fløge | dæ æ uttrykket som vart brukt når sauer og geiter para seg. |
| fløkse | det vart ofte brukt dette uttrykket for ei jente som hadde vanskeleg for å bestemme seg for ein gut. “Ho fløksa mæ so mange” |
| fløta | – fløt – fløtte – har fløtt |
| fløte | temrestøkka i brøtningen / fløtningen |
| fløte | flåte |
| Fløværinga | folk frå Flå |
| for hin og den | eit gamalt uttrykk som angår fleire. Hadde ein gitt burt noko til fleire , sa ein gjedne at han hadde gitt burt til hin og den. |
| fordrygje se | vente for lenge før han ordner det han skulle. |
| Fornam | merka seg — han fornam at det va noko gale |
| fornugge | ei jernstang med agnor på til å nuppe høy/for av forstaen |
| fote se | no må du rappe deg |
| fotespenne | nedre delen av ei seng |
| framkarren | grinda foran på høyvogna og forsleden. |
| framom | foran |
| framslengje | jente i tenåra |
| framstøling | ungdom i overgangsalderen |
| framvøkstring | gut i tenåra |
| frau | skum |
| freiste | prøve seg. Han freista å få dæ te. |
| frende | venn / slektning — dei voro nere frenda |
| frette | høyre — han fretta om dæ |
| frista | han prøvde alt før å få han te å gjera noko gale |
| froe | veks godt / dette æ noko froen skog |
| frøklen | stor og kraftig jente / gut |
| frøslendt | det var plassa på jordet der dæ hadde lett for å fryse avling. |
| Fråsegjort | ferdig |
| fue | bakenden |
| ful | lur |
| fule | sjå |
| fundere | spekulere |
| furte | lei seg– syns ein har vorte urettferdig behandla |
| fyri | foran / framfor |
| fyribudd | forberedt.»E va ikkji fyibudd på at dæ kom so mykje |
| fyriluten | førstninga — fyriluten på vinteren |
| fyrisegn | råd |
| fyritalsmann | ordstyrar ved festbordet |
| fyse på | ha hug/lyst på |
| fysisegn | gi råd |
| fælare gut | fæle greier |
| fæle på | reparere |
| fæle spel | svært/voldsomt /kraftig leven |
| fælsle | kraftig — dæ va eit fælsle vær |
| fæsle | bandasjera |
| fæssel | bandasje |
| fø | forsørge |
| fø | føde |
| fødne | gamalt gras frå året før |
| fødne | domming — han æ ein fødne |
| følgji | følge / dei vart ifølgji (sammen som kjærester) |
| før | stor |
| før se | har gode evner / er frampå blant folk |
| førdervasligjin | skamslått |
| føre | frakte |
| førgalte | når ein pløygde åker og eng og det vart att noko som ikkje vart snudd, så sa dei at han laga førgalta |
| førkje | ei kvinne som ikkje har det beste rykte |
| føyjint | greit / enkelt |
| få | – fær – fekk / fongo / fingjo – har fått |
| fåfengt | nyttelaust |
G
| gag | eit uttrykk som vart ofte brukt når dei skjefta ljå. Dersom ljåen peikte innover mot ørve, sa dei at han var gag. |
| galden | jorde, marka — “galden har tæla no” |
| galtestøkjin | vørte skemt |
| galtestøkjin | skremt |
| gap | tullebukk |
| gapen | trøyt og sliten ; gjespa mykje |
| gapute | trøtt. Jeisper (nyare: dumdristig) |
| gard | – dat. eint.garde |
| garden , utt. galn | |
| garnåsinga | folk frå Dokken krets |
| garpe | driv med tullprat — “de va ei garpe” |
| garta | flink — “de æ eit garta kvinnfølk” |
| garte | prate, snakke — garta dei svært |
| gassa seg | kose seg. «Han gassa se mæ go mat» |
| gatahølet | knappholet |
| gaukemesse | 1.mai |
| gaul | skrik |
| gauve | rik . «Dæ va ein svær gauve mæ stor meddel» |
| gaveln | øverste delen på eit hallingskåp æ skruvet. Den nederste delen tå tøppen kallast gavelen. |
| geiling | frå Geilo. So vidt eg veit so brukast dette navnet i dag med |
| gildre | prøve seg fram , lure seg fram |
| gildre | ubesluttsom |
| gisse | sjå på i smug |
| gitler | ein som er nevenyttig |
| gjedne | gjerne |
| gjel | gjel gjelde kastrere |
| gjera rødigt | gjera reint bord — uttrykk brukt under slagsmål |
| gjerrig | han æ so gjerrig at han kan kleive ei lus |
| gjete | tale om — e ha heirt gjete dæ |
| gjisten | utett |
| gjufs | øyrefik eller knivsting |
| gjæv | verdifull |
| glana | sjå intenst på |
| glankar | ein som er nyskjerrig. Ein kikkar. |
| glar | går ned. Soli går ned. |
| glaværug | godlynt, godt humør — “det er ei glaværug jente” |
| gleime | gløyme |
| gleimebokji | glømmeboka |
| gleine | “sole glein so e såg mest ikkji” |
| gleine | sjå stygt på ein |
| gleispe | halde leven og spetakkel med andre. «Dæ æ ein gleisp. Dæ æ ei gleispe» |
| glime | blinke |
| glo | se |
| glubsk | grådig i matfatet |
| glæa | glede — ordtak: den største glæa er å glæa andre |
| gløa = glør | ordtak : Spring du ette værme. Dette om ein som har dæ trabelt . I gamal ti hadde dei ikji fyrstikku og då måtte dei slå værme. Dette va mykji arbeid so dersom dæ ikji va att gløa på peisen om mørgon , so sprang ein gjerne te naboen og fekk gløa der, so dei fekk nørt opp. Dæ nevnte ordtaket har sikkert mæ dette å gjera, han måtte vara rask slik at ikji gløan sløkna. |
| gløppe | åpning. Dæ va ei liten gløppe |
| gløtt | let opp døre lite på gløtt./ ei liten stund / solgløtt |
| glåmen | sjuk — dårleg farge i ansiktet |
| gnelt | skarpt (gnelt mål) |
| gnur | sparar og er forsiktig . I dag kallar me det ein gniar |
| gnældre | bruke kjeft |
| godjere seg | kose seg |
| godtruan | ein som trur alt andre sigji te han |
| goffa | bestefar |
| goling | frå Gol |
| gommo | bestemor |
| grabukk | ein som er galen etter jentene |
| grande | stund — vente lite grande |
| granne | nabo |
| grasere | øydelegge |
| grassjuk | misunnelse– trudde det alltid var betre på andre sida av garden/gjerdet. |
| grasskulin | grasslette i utmarka som dei i gamle dagar slo. |
| graute | dei sa ofte dette når dei skulde inn til dugurds. Dei var sikre på å få graut og mjølk då |
| grava | – grev – grov / grovo – har grave / gravd |
| gravøl | begravelse / gravferd |
| greie se | overleva — “han greide se” |
| gremme | ergre , angre |
| gremmele | kraftig — “han va gremmele sterk” |
| grepa | flink |
| gressele | svært — “de va gressele mykji for i år” |
| grima | kjettingen mellom bukken og geita på ei doning |
| grime | til å leie dyr etter |
| grime | lense — vart brukt under tømrefløting. Dei som hadde jorde mot elva, grimela mot dette jordetslik at det ikkje skulde koma tømmer innover jordet. |
| grimeskafte | reip i grima til å halde i når dei leide dyret. |
| grinut | går og er småsinna |
| grisgrent | det bur få folk i området |
| grisk | grådig — særleg om peng |
| griug | tidleg oppe om morgon |
| grivle | eit steinfullt område . På gamle seterstiga har vi ofte navnet grivle. Her var det steinete og vondt å gå. |
| groe | det første graset om våren |
| gromt | bra |
| gromånan | tida 14 dagar før og etter jonsok |
| grubb | ein hard arbeidskar |
| grubbe | ei kvinne som er hard til å arbeide |
| gruble | tenke nøye over noko |
| grumsute | ureint |
| gruslent | kalt vær, uvær |
| grust | dei era gode venner / det er stor stas mellom dei |
| grust | svært bra |
| gruvo | ligge på magen — han låg i gruvo |
| gryl | brøl |
| gryning | tidleg på morgonen |
| gryta | – grytu – grytun |
| grytekrok | krok til å ta gryta frå peisen |
| grytt | barsk mann eller kvinne |
| grælent | kalt og ufyseleg |
| græsk | modig og sint |
| grøn | kraftfor — Før i tida når dei brukte kraftfor, sa dei at dei brukte grøn. Den gongen var det berre heimemjøl og heil havre som var brukt til hestane |
| Grøplændt | vanskeleg terreng . Hølute |
| grøtele | veldig (vondt) |
| gråbrunden | intimt forhold mellom kvinne og mann |
| gråe | misunnelse |
| gu dag og takk for sist | Dei sa alltid takk for sist om dei aldri hadde sett kvarandre før. |
| gufse | blåse |
| gurøta | gulrøtter |
| gyve | – gyv – gauv – har gyvi |
| gælneheia | skjellsord om eit vanskeleg kvinnfolk |
| gøng | gjær |
| gøngejøndn | hengsler |
| gøngesperre | hadde vondt i beine når ein hadde gått mykji. |
| gøngji | gangen — “de vart me den eine gøngji” |
| gørrputt | sølepytt; òg om eit lite tjern |
| gøtt lyte | når dei handla hesta so sa dei øfto at hesten hadde gøtt lyte. |
| gå | – går – gikk/gongo/gingo – har gått /gøngji |
| gå åt | førfæl |
| gådnhespil | garnbunt |
| gådnstø | fiskeplass |
| gått = atte | han æ gått |
H
| hakkels | oppkappa halm godt blanda sammen med vatn og mjøl vart god mat for hesten. |
| halla | eg. halvladning. Eit halvt skudd. “Før i tide jikk dei på ikødndjakt. Då ladde dei patronun sjølve med halvparten haggel og halparten kru. Hvis dei ladde fullt, eila dei skinne” |
| han / ho æ ikji so hellige som dei halle på hugu te | Dette va eit mykji brukt uttrykk om folk som vilde vara mykji bære enn andre når dæ gjalt kristen-livet. |
| Han budde på Øvre Eine | Han budde på Øvre Øyn |
| han går før lut og kalt vatn | dette er ein som ikkji blir verdsatt |
| han ryk ve | dei gir han opp |
| han slarka mæ | han sleng med |
| han slo seg vrang | han vart umogleg å ha med å gjera |
| han tåla ikkji eit hældrigji ord | ein som er snøggsinna |
| Han va hjå balberarn å klifte se | han var hjå barberaren og klipte seg. |
| han vart rir | han døydde tidleg |
| han æ mattiug | han er god til å eta |
| handsama | behandle |
| handøvle | reiskap |
| har slikt å jera | har ikkje anna å gjera |
| hardbalen | hardfør |
| harke | dårleg slåtteteig |
| harkju | kvistar av brisk eller gran. Desse kvistane vart vridde og brukt til å ha rundt stauren for å halde skiene på plass (skigard). |
| harpe | skralt jorde |
| has | “e fekk has på`n” / tak på han |
| hase – hasan | bak på beinet |
| hastig | snøggsinna |
| haugaplassinga | folk frå Haugaplassan |
| haugstal | enkemann |
| hefte | bli sinka / opphalden |
| hegna | passe på det ein har |
| hegne | innhegning |
| heilopp | heilt |
| heilskapan | uskadd “han kom heilskapan frå det” |
| heimebønde | heimestrikka |
| heimemørkji | heimemarka |
| heimfølk | folk som kjem heimanfrå og skal på setra |
| heire jete | få greie på — e ha heirt jete at dei vart burte |
| heire jete | høyre nytt |
| heiskle | veldig |
| heiskle | mykje og svært |
| helge se | pynte seg |
| helgemess | 1. nov |
| helgemesskjeiren | det brukte å vera styggevær ved helgemess. |
| helgeskøt | helg |
| heljale | svært mykje |
| heljele | har tatt på eg finklean |
| hellebraute | Mjølkevegen |
| henstand | utsetting |
| hespil | garnbunt |
| hete | varmt. «Dæ æ ein fæl hete i dag.» |
| hetelunu | har feber |
| heto | den tida : dæ va i dei heto me va i fjøse. |
| higre | frys |
| hin | den andre |
| hit | pose / sekk — frå den tida då folk tagg : “ho fekk i hite si” |
| hittess | hittil |
| hjall | avsats i terrenget |
| hjallen | rom over i hallingstugo. Det samma som hemsedal |
| hjulreist | rund reist av jern som var vridd slik at det skulde gripe godt |
| hjuring | gjeslegut/-jente |
| ho skunda på | ho gikk raskt |
| ho æ beisk i dag | det er kaldt / ho er i ulune |
| ho æ ikkji rar rugga no | ho er dårleg no |
| hoko | hake (ansiktet) |
| honke | halte |
| honkle | gå dårleg |
| hopehav | sameige |
| hopes | sammen. Dei har dæ i hopes. |
| hosu – hosun | strømper /hoser |
| hosuleisten | gå utan sko / i berre hoser |
| hovar | unnselig |
| huenivold | pokker ivold |
| hufs | stup |
| hug | lyst — eg.: som har med sjel å gjera |
| huga | villig / lysten |
| hugbla | bluferdig |
| hugbla | blyg |
| hugleggji | glad i — “han hadde huglagt ei jente” |
| hugnad | glede – “De va stor hugnad å vara te staes.” |
| hugse | huske |
| hugse | huske (hugse er altså det eg. rette ordet. På liknande vis som kross er det rette ordet for kors) |
| hugsott | sinnsjuk |
| hugtikjin | forelska |
| hugu = huvu | hode |
| hugubry | hadde mykje å tenkje på |
| hugugalen | svimmel |
| hugugjæle | der puta ligg i senga |
| huguhætte | eit klæde kvinnene brukte på hugu i stan for hatt. |
| huklute | ujamn veg |
| hukre | fryse |
| hukte | få tak i |
| hulle | synge på ein noko spesiell måte |
| hultre | småspringe |
| humuskheiti | styggedom |
| hundedagan | frå 23. juli til 23. august |
| hundereise | reise sin veg utan lov eller å si frå = fantereise. |
| hunnsvotten | det vesle setet bak på spissleden og jagarseden. |
| hurdi | dette æ eit vakse gamalt uttrykk for dør (ei dør) |
| hurpe | eit kvinnfolk som ikkje var god å ha med å gjera. |
| hurre | feste og rangle. «Han hurra i lange tier» |
| hurv | mange . Dei sprang heile hurven |
| husbreia | nygift kjerring |
| husemiljo | miljom huse. «Han greie ikji å gå husemiljo» |
| hustrent | kalt og vått |
| hydna | tverrtreet i bretta på forsleden |
| hydnejødne | jern til å feste draga til sleen |
| hyfse | slengete måte å gå på |
| hyven | tok spranget . «Han tok hyven» |
| hyvillen | den ein held i når ein trekker klokka |
| hyvre | jernet som er i selen på manken på hesten. Heile selen var festa til hyvre. |
| hyvreballan | lærballer som sit på hyvre slik at det ikkje skal gnaga på hesten |
| Hædna | panna |
| hægne | stelle godt med eit menneske eller dyr |
| hækteglas | dette var glas / vindauge som det var gangjern på slik at ein kunna læta dei opp og att. |
| hælde | heller |
| hælde | helde på hesten |
| hældrygji | lett for å bli sinna / tåle lite |
| hælgetorsdag | Kristi Himmelfartsdag |
| hælgji | helga |
| hæljug | hastig etter å komma avstad |
| hæljødn | det var ein halvring som likna på ein hestesko. Denne la dei under skohælen for å spara læret der. |
| hæll | mot slutten / dagen æ på hæll |
| hælning | halvdel |
| hæltekkje | tak med halv rausting |
| hæltikji | har tatt/tikji halparten |
| hælug | tåla alt : kulde, snø , vind |
| hængji i | arbeide hardt |
| hænk | dårleg arbeid |
| hærkjimeis | ein som gjer dårleg arbeid |
| hærse | kommandere |
| hæspetre | garnvinde / skjellsord for eit umogleg kvinnfolk. |
| hævd | i drift : å halde ein eigedom i hævd |
| hævja | – hev – heiv/hevde – har hivi / hevd — kaste |
| hævla | minke |
| hævle | vassbytte — “gå ette ei hævle mæ vatn” |
| hødn | vassbytte — “gå ette ei hævle mæ vatn” |
| hødn | horn |
| høg ska låkt setast | en som er stor på det skal lavt settes |
| høgge burti | snakke mens andre prater |
| høgreite | dugurd |
| høgsdags | midt på dagen |
| høgt ska lågt setast | ein som set set sjølv høgt skal settast lågt |
| høgvar | forsiktig |
| høkje | spaserstokk . Denne var laga av eit naturleg emne i skogen. Alle brukte høkje når dei gikk i skog og fjell. Til og med gjesleungan brukte høkje i gjesleskogen. |
| høkle | dårleg til å gå |
| hølje | regne sterkt / eta el. drikke fort |
| høndug | flink med hendene |
| hørg | mange – “dæ va ei heil hørg der” |
| hørji | mange. «Dei sprang heile hørji» |
| hørse | leike , bråke lite |
| hørt | dette vart brukt når dei skulde snøre eit lass. Dei tok ein bjørkekvist eller ein grønkvist og bøygde til ein runding med nokon endar som stakk ut utaføre rundingen. Dei batt reipe i rundingen og så læste dei reipet i desse endane som stakk ut frå rundingen. Dei sa at dei hørta lasset. Dette var ein god måte å snøre på. Eg trur ikkje det er noko som er betre i dag |
| hørv | harv |
| høse | fæll ikkji sammen , f.eks. ein forstae som ikji har sigji sammen sa dei at han va høse |
| høsen | oppblesen |
| høsen | oppblesen , tungpusten |
| høtt gut ! | dette uttrykket vart brukt når dei morska seg til. Dei slo seg på hælane når dei dansa halling eller springar. |
| høvde | ås |
| høvdegjæle | der puta ligg i senga |
| høve | passe |
| høvele | passande |
| høvisk | fin framferd |
| håballen | tida mellom våronna og slåtten |
| hålt | glatt. “det va hålt ette vegen no” |
| håne | ei årsgammal geit |
G
| i einingji | i eitt sett , gøng på gøng |
| i ulune | dårleg humør |
| i vanhuga | te ingen nytte |
| i vannvare | hadde ikkje tenkt å gjera det. Dæ jikk i vanvare |
| iddest | gadd ikkji, va døven |
| iggle | kjeltringsaktig |
| ihuga | ivrig |
| ikji mattiug | har ikkji hug på mat |
| ikka | skuvde på |
| iksne | brunstig kyr. Ho æ iksne i dag |
| ilkjin | mellom foteblad og hælen på føtan |
| ill | sinna |
| ille | bebreide . E illa han ikkji før dæ. |
| illsnek | vond lukt |
| ilskjin | dårleg humør . sinna og vrang |
| ilt | gale, vondt |
| ilter | sint |
| ilåt | te å ha i. Dei sa før ein som hadde stor magji at han hadde so stort ilåt. |
| imiljo | imellom |
| imist (=ymist) | Dæ æ ikji so sikkert. Dæ æ imist dæ ko kan bli |
| imse (=ymse) | førskjælligt |
| inderst | dagarbeider |
| indser | oppmerksom. Han innser dæ æ slik. |
| inkji | ingenting |
| innful | lur og upåliteleg |
| innom | besøk. Stikk innom |
| inst | på innsia. Du får liggji innst ved veggen. |
| ire | angre, E ira på dæ e hadde gjort. |
| irr | på koparkjelar lægg dæ se noko mugg som vart kalla irr. Kjelen har irra so. |
| irrande | sterk farge. irrande raudt. irrande grønt. |
| isjødn | brems på drøgji.Vart mæ kalla skurrejødn. |
| isstørr | dette va størr som va sligji ette isen hadde lagt se |
| ist ikkji | gadd ikkji, va døven |
| iste = yste | (sjå : yste) |
| istill | dæ va osten før den vart lagt i istingskluten |
| istingkluten | tøy som va som eit nett som dei tok opp osten i innabyggs folk frå bygde |
| istingssøll | nykokt ost mæ mjølk og sukker på (ystingssøll) |
| ivilaup | galleriet i kirka (sjå : yvilaup ) |
J
| jaddi | jammen |
| jamsis | ved sia |
| jask | en som holder med alle han snakker med |
| jaskefrue | ei kvinne som holder med alle hun snakker med. |
| javle | tygge — når dei brukte dette uttrykket , var det nokon som ikkji likte maten dei fekk. Då brukte dei å si: Han sit berre å javla |
| javnan | jevnt/jamnt . Ordtak : Dæ æ javnan som dreg.Mæ dæ meinas at dæ æ dei som arbeide jevnt og sikkert som fær gjort mest. Dei som arbeie hardt ei lita stund og so må dei kvile, bi dæ ikkje stort mæ. |
| je | gi |
| jinglen | ustø på beina. Går sjanglute. |
| jisse | gjette |
| jupålen | det er der dæ bli brådjupt i ei elv eller vatn. |
| jødna | beslå |
| jødningen | skodningen |
| jølpe | hjelpe |
| jå | hos |
| jå = ljå | te å slå gras med. |
K
| kaffitist | kaffitørst |
| kakke | banke på døre før ein gikk inn te følk. Dei sa at dei kakka på døre |
| kanntøffel | potet |
| kansi | kanskje |
| kastet | etter ein veg der det hadde foregått noko alvorleg som drap. Når folk gikk etter egen og kom forbi der det alvorlege hadde skjedd , tok dei ein kvist eller ein stein og kasta bortpå staden der ugnerningen hadde skjedd. Av dette kjem namnet Kastet. |
| kaun | byll |
| kiubar = kløvrei | kløvsal |
| kavere | påstå |
| kittel | kjel |
| kjakji | kinn, kjake / klem |
| kjatre | protestere , argumentere mot |
| kjeik | rett . Han æ so kjeik i ryggen. Dei sa mæ bratt. |
| kjeiræ | kjeire – kjeirde – har kjeird — å køyre / kjøre |
| kjetal | kilen |
| kjidne komo seint heimatt i jår | kyra kom seint heim att i går |
| kjingel | edderkopp |
| kjingelvev | ein netting kjingelvev lager til å fange flugu i. |
| kjivast | krangle |
| kjonvøllind | narr |
| kjægle | krangle |
| kjæsebreste | mjølka har vorte lunka og det blir då ost. Dette kalla dei kjæsebreste. Mange kalla det berre breste. |
| kjøkju | kjeltringstreker |
| kjøsta | pusta |
| kjåen | masute. Du æ so kjåen i dag. |
| kjåk | mas |
| kjåkute | masete |
| kleie | klø |
| kleise | klare ikkji å prate reint. Han kleisa |
| Kleivi | eit gardsnamn som i dag blir skrivi Kleven |
| klen | – klenare/ klendre — dårleg – dårlegare |
| klent | dårleg |
| kleven | kammerset i hallingstugu vart brukt i øvre Nes |
| klineri | søtsaker |
| klundre | plundre |
| klengjin | henge på , vanskeleg å bli kvitt |
| klængjinavn | når dei vrei på navnet som øfto va i gamle daga, so sa dei at dæ va klængjinavn. |
| klæu | klær |
| klåfingra | ein som skal ta på alt han se |
| knisla | smålo |
| knæppe | folde hendene. /knæppe ein knapp. Knæppe att brokesmikken |
| knøs | heilt, fullstendig (foret æ knøs turt) |
| knøu | dette var namnet på eit emne til flatbrød. Dei sa òg knøu for brøddeig. |
| ko som æ | uansett |
| koss | hvordan / korleis |
| koss jikk dæ mæ de | eit uttrykk som vart mykje brukt når nokon hadde øydelagt seg. |
| krabb | utøy på sauene |
| krafse | harv |
| krisla | lo og var full av liv. |
| krisla | kilte |
| krisle | le(gji) og æ full av liv |
| kro | borti hjørnet i rommet. I dag kalle dei kaffeer kro |
| krugryggja | pukkelrygget |
| krus | stas / oppmerksomheit |
| kræk | smått, sjukeleg om dyr el. mennskje |
| kræka | gå sakte |
| krøsskaste | legge eine beinet over det andre |
| krøtu | smuler |
| krøtute | smuldrete |
| kråskåp | hjørneskåp |
| kur stille/role | vara roleg. Du må vara kur stille |
| kurre | kvile. Dei sa når dei hadde ete og skulde legji se å kvile at dei skulde kurre maten. |
| kvælve | tømme ut “ E kvelva / kvælde bytta” |
| kvæmmfølk kvinnfølk | kvinne/r |
| køla ned | vart slått /sliji ned |
| køll | ås |
| køll | dette overende. E jikk i køll. |
| kølten | fisk som har liggi i sola |
| køven | kammerset i hallingstugu. vart brukt i ytre Nes |
| kåpar | kobber |
| kvitt | utslitt (han va heilt kvitt) |
| kjone | øydelegge (alt han har) |
| kjivast | å trette (dei kjivast støtt) |
| kjivaktig | ein som har hug til å krangle |
| klå se | prøve seg (han æ ikkje god å klå se på) – klå : springe (han klådde ette) |
| kvælke | øydelegge |
| kjørr | kjerr |
| kyrlag | ei kyr, tre sauer og tre geiter. Når det vart slakta så sa dei kor mange kyrlag dei slakta til huset. |
| kurv | eit pølseslag som vart oppbevara på stolphuset.Var òg nemninga på ein gut. |
| kørg | korg |
| klot | mjølball til å ha i suppa |
| kjølkin | vrang |
| kveldseikte | tida mellom eftasvæl og kvelds (kveldsøkta) |
| knappast | stelle hjorna på kyra så dei ikkje vart så kvasse at dei skadde einannan dersom dei sloss / drogost |
| krasafaren | nedsliten |
| kvokko | fleirt. pret- av å kvekji – kvekk – kvakk / kvokko – har kvek |
| kjæser | kjeltring |
| kjå | klenge |
| kofør | hvorfor / korfor |
| kjærald / kjøreld | spann |
| køla ned på | slå ned |
| køste | koste |
| knote | spikke |
| kjæseren | vart brukt uner ysting av ost. I dag kallast det leiper |
| knudrute | ujamn |
| kubberulle | la seg stiv på bakken og lot seg rulle nedover bakken |
| kro se | komma seg fram |
| klen | dårleg / sjuk |
| kope | glana / stirre (nedsettande meining) |
| kæm spør du før | eit uttrykk ein brukte når ein nødig ville svara på det ein vart spurt om. |
| kav sinna | bråsinna |
| kanne | når søya ikkje ville la lambet sitt suge og ikkje brydde seg om det, vart det sagt at ho kanna ikkje lambet sitt. |
| kløne | halde — ”han klønte se fast” |
| kjetal / kjetan | kilen |
| knette | knett – knatt – har knøtte — gi lyd frå seg (de knatt ikkje i`n) |
| kvi seg | grue seg |
| kaku | brød |
| kå | snu foret for å tørke det |
| kakubryne | brødskive |
| kaldsvar | barken gikk let av på tæla timmer før det kaldsvar |
| kjennast | vera kjent med kvarandre –”Dei kjendest frå før” |
| kjidne | kyra |
| kørgfest | Dette var ein festmåte som er borte for lenge sidan. Eg kan så vidt hugse at unge folk prata om at dei hadde hatt kørgfest. Jentene laga då kor si korg med mykje godt oppi. På festen vart korgene aukjonert bort og den som fekk tilslaget skulde vera sammen med jenta som hadde laga korga reisten av kvelden. |
| køse | hogge ned alt |
| køsi | Før i tida hogg dei ned skog for å få betre beite. Dei brende den skogen dei hadde høgd og i oska saman med jord laga dei ny åker. I desse køsin vart det tungt korn som vart brukt til såfrø og julebrygg. |
| korkje | verken |
| kræv | sterk – dei sa dette om eit nyfødt barn som var kvikt og raskt. Dei sa det samme om dyr |
| krøklen | dårleg til å gå |
| kve | innhegning |
| kvem | ein som tuller mykje – uroleg og rastlaus ( å kvema) |
| knø | banke opp |
| kjåste | puste tungt |
| kri = kry | ”dæ krir av følk der” – mange folk der |
| krisse = krysse | overtala |
| klundremeis | ein som ikkje får til noko med hendane sine. |
| kidn / kritir | ubest.form fl.t.: kyr |
| kølna | bli kjølegare |
| kråne se | bli frisk att , koma seg att |
| korare | hverandre / kvarandre |
| klundre | vanskeleg, tungvint, ”dæ jikk vrangt. E klundra me fram. |
| kvædnafør | før i tida hadde mange gardar mølle. Det var ikkje alltid det var nok vatn i elva til å mala, men når det var vatn nok, sa dei at elva var kvædnafør. |
| kvædn | kvern, mølle |
| kveise | kvise, urein hud |
| kvemut | uroleg, rotete |
| kvifull | grue seg; har linten hug til å foreta seg noko |
| kviliingsværme | bål skogsarbeidarane brukte til kaffivarme og til å varme seg når dei kvilte. |
| kvirrvill | kvervel, virvell – Denne kvirrvillen gikk rundt slik at det som var festa med kvirrvill , kunna røre seg fritt. Brukt under tømmerkøyring. |
| kvitill | ullteppe |
| kvitsunhelji | pinsa |
| kveda | synge |
| kvælve | velte |
| kødn | korn |
| kølle | kolle, kyr utan horn – betyr òg: hogge tømmerstokken i enden slik at han skulle gli lettare. |
| kølten | Når ein låg ute i sola, så vart ein ofte uvel. Då sa dei at han følte seg kølten. |
| køppe | Eit gamalt middel mot sjukdom. Dei gjorde eit snitt i huda med kniv. Så brukte dei ein kopp til å suge ut blod med. Dette var køppemaskina.Det var spesielle folk som dreiv med dette. Her i bygda dreiv Ola Tørrisplass med det. Eg hugsar at eg vart skremd med at dei skulle hente`n Ola så han kunna køppe meg dersom eg ikkje var snill. |
| køll | fjelltopp, åstopp |
| kjøfslekule | store iskuler |
| klabbe | Når det var mildt vær, hadde snøen lett for å legge seg i hesteskoen. Når vi høgg denne klabben ut av hesteskoen, sa vi at vi klabba hesten. Betyr og snø som legg seg under skia. |
| klavadagan | dagane mellom jul og nyttår |
| klavatre | dette vart lagt utanpå bogringen til hesteselen |
| kloter | mjølboller i kjøtsuppa |
| klipe | tømmersaks |
| klukke | klokke |
| klængji | henge på; innpåsliten; ”E bi ikkji kvitt`n. Han kjængji se på me” |
| klæss | forsterkande ord / adverb : klæss våt |
| klæsse | slå ; ”E klæsste te`n” |
| kløkk | veik; ”Han æ for kløkk te å ta tunge tak” ; ”graset æ for kløkt te å slåast” |
| kjyte | skryte |
| kløpp | klopp; stokkar på ein stig der det er vått |
| kløve | klatre |
| knaost | trøgost; dagleg kost på borda i gamle dagar. |
| kneikji | kneik, bakke |
| knu | gni |
| knike | gni |
| knødn | knær |
| ko | hva / kva ; ”ko æ`re `ru siji?” (kva er det du seier?) |
| kofør | hvorfor / kvifor |
| kamm | på svingbanken på bukken som ein køyre tømmer med. |
| kamb | kam (til håret) |
| kampabel | oppfinnsom |
| kanse | ta seg ut eit stykke jord. Det heitte å kanse inn. |
| kapphendt | like god med begge hender. |
| karrereipe | reip til å snøre forlasset i bakkarren. |
| karsk | modig |
| kast | knute |
| kaup | ølbolle |
| kavere | garantere |
| kavleleggji | legge stokkane i ei blautmyr for å kunna køyre der. Då kavlela dei myra. |
| kjaften | munnen, kjeften |
| kjaftehakji | ein som var svær til å bruke kjeft på andre |
| kjeir | kraftig uvær (helgemesskjeiren) |
| kjeire – kjeirde | kjøre – kjørte |
| kjeiveplog | ein vragfant som aldri kunna vera einig med nokon. ” Sa ein at bjødn va brun, so vilde ein kjeiveplog sea st han va kvit.” |
| kjelring | til å koko prim og ost i. Seterreiskap. |
| kjæmbu | før i tida når dei såta foret, så laga dei fine kjembu i såta. Når dei hesja for , så kjemba dei. Rakstedeia laga kjembu. |
L
| la | betyr òg patroner: “e la eit la i børsa mi” |
| la = lade | om våpen : gjøre skuddklar |
| lafsa ned | det snør tett. Når dæ snøga grove snøfluksu so hadde dei dette ordtaket : dæ snøga fantekjerringa. Dei sa øfto mæ : at det lafsa ne. |
| lafsa te han | slo te han |
| lagleg | passe |
| laglegare | passe bedre. Dæ va lagleare detta emne du kom mæ no. |
| lamb | lam |
| lauge | bade |
| laupe | besøke. vara svær te å gå omkring å besøke folk. |
| lauskjafta | ein som ikkji kan passe kjaften sin. Han sigji mykji han ikkji skulde ha sakt. |
| lea se | røre seg |
| leamus | rykninger i ansiktet. Har du fått leamus. |
| leggings | desse va svært populære før 60 – 70 år sea. Dei hadde eit skinnsykji som dæ va hektu på. Desse leggingsan sette dei på skoe og hadde brokji neri. Dette skulde virke som vern før væte når dei gikk i skog og mark. |
| legu | merke. Det har liggji følk eller dyr der. Dæ vise legu ette dei. |
| let | lot. Han let se lure. (å lata ) |
| leug | mjuk |
| likeratt | likegjerne |
| listre | stille klokka |
| listre | lystre — no ska `ru gjera som e si ( siji ) |
| lunefull | ustadig |
| luta se | jikk framoverbøygd. altså med krokute overkropp. |
| lutte se ned | krøkte se før å ta opp noko. |
| lyarslått | når dei spelte fele so hadde dei to slags slåttar, dæ va danseslåttar og lyarslåttar. Dei siste va te å lye på . |
| lyt | må. me lyt gjera då slik |
| lyte | skavank / lyte vart mæ brukt på menneske : dei sa at han / ho hadde eit vanskeleg lyte. dvs. at dei va vanskeleg å ha mæ å gjera. |
| læmbe | sauene fær lamb om våren. |
| læmbingji | tide som sauin fær lamb om våren. Dæ æ i saulæmbingji. |
| læte | gråt og skrål |
| lødd | 15 g |
| løg | avkok . Dei kokte løg tå vatn og møse, agni og hestemøk. |
| løgne | eit lunt sted.Her va dæ ei go løgne so me seta uss å kvile. |
| løgu | tyrifakkel som dei gikk mæ ette dæ va mørkt |
| lømb | lamb (eit lamb – fleire lømb ) |
| løpp | frosk |
| løpp | sprang |
| løta | må me lyt gjera då slik |
| låg | vindfall som har liggji i vatn eller myr i mange hundre år. |
| låkt | lavt |
| mange stane | mange steder |
| mannebisk | mannevond. Dette va eit ord som vart bukt om kvinner som var umedgjørlige. |
| matabyte | forandring i køsten. Når dæ va forandring slik at dei hadde forskjellig slags mat,sa dei at dæ va matabyte. |
| matkrel | magen . Dette er et meget gammelt uttrykk. |
| mattiug | ikkje lyst på mat : “e æ ikkji mattiug i dag” |
| matøydna | sløser med maten |
| Me sogo`n i glàse | Vi såg han i vindauge |
| mea(n) | imens . mea e går å et |
| meide (pret.) | slo kornåker .Dei hadde ei grind på ljåorvet slik at åkeren la se fint. Dei sa det vart lett å ta upp og binde i band. meide = frerna alt. Det vart sagt om ein mann som slo ned det som va i vegen før seg. |
| meie | slå kornåker mæ ljå |
| melæsin | medisin, apotekvarer |
| misse | bomme — e missa / e tok i miss |
| mykjivøle | i meste laget |
| mælingsstøng | målereiskap — 4m lang |
| mælæsin | medisin |
| mænte | ein eller fleire te overs. Uttrykk som va vanleg når dei rekna |
| mætikjin | medtatt ,sliten |
| mætt | kjæraldet er fullt. Dei har ete se goe å mætte. |
| møykji | mjuke seg op |
| møykji | har vørte stiv og må få kroppen sin i funksjon att. Dette kalla dei å møykji se upp att so dei vart mjuke. |
N
| nasahug | kleie (klø) i nasen. Gamalt ordtak : no kjem dæ fremanfølk før e har slik nasahug. |
| natt | fjellhøgd . ”E ser soli skjin burtover på nattan.” Kjem av knatt. |
| naudsynt | påkrevd |
| neikte | nødt til |
| no får du sjå te å få javla ifrå de | no må du vara ferdig. |
| nokonlunde | noenlunde. bra |
| nokonstane | noen steder |
| nolafør | nord for. nolover = nordover |
| nolate | nord fra |
| nuse | snuse |
| nædden = endug | blir rastlaus og vil gå. Nædden om e vil vente på dei. (?) |
| nøggele | svært (liten) – han va nøggele liten |
| nøkk so bra | nok so bra |
| nøtt/neta | nøtt / nøtter |
| når krubba æ tom , so bitas trølle | dette va ei regle som vart mykji brukt når nokon gifta se som hadde so passeleg råd: ein må vel tyde dæ slik at når det er slutt på peng, so begynner dei krangle. |
| nåtte | fl.t. neta. E søv gøtt om nåtte./netan |
O
| og ho ha stønde heilt ne`te linun (dat) | Stugu har stått slik heile tida og ho har stått heilt ned til lina ( jernbanen). |
| Ola | Dei sa Ola om ein mann heite alder so mykji Ole. Ei regle : Ola på Ola og endå ein Ola og Ola me heite på Hallingvis. Han Ola han æ no den likaste karen, e vil ikkji miste han før nokon pris. |
| oppålessingslækju | då var temrevenda lessa i flaka mæ tøppen av støkkan lagt oppå rote av foregående støkka. Dei vart fastsliji mæ bleiji. |
| overliv | kvinnetrøye |
| overvættes | stort og mykji |
P
| peparmø | ei jente som ikkji vart gift. Ho vart ei gammal peparmø |
| peparsvein | ein som ikkji har vørte gift. Han vart ein peparsvein. |
| pesa | sladret |
| pikkluve | toppluve |
| pitte på | ha på seg sengeklærne før nåtte.(No ha e pitta på de te kvelds.) |
| pjuslen | ein som æ sein og ikkji fær unda se arbeidet. |
| pjuslute | ein som æ sein og ikkji fær unda se arbeidet. |
| pla | pleier |
| pløygji / pleiji | pløye |
| plår | arbeide går vrangt.Han plåra felt |
| pott | 97 cl — dette er det samma som 1dcl i dag. |
| prakle | gjera fantestreker . Vart mæ brukt om dårleg arbeid. |
| preka | egle ( Han preka på han før å få han sinna) |
| primblande | dæ samma som foregående. E vil tilføye at denne primbræa æ gamal i bruk. Fogd Wiel skriv at dei brukte mykji primbræe/primblande i Nes i 1743 |
| prime | fantasere og ljuge. Dei juge gøtt no |
| prupp | liten (Det æ ein liten prupp) |
| pruppe | Når onga sat på potta, so sa dei at han skulle pruppe. |
| prute | forsøk på å få ned prisen på varu ein ska kjøpe eller på arbeide. |
| præke | tale |
| prøne | knappenål |
| pund | 500 g |
| putre | koke (kaffikjelen putra over) |
| pæl | 24 cl — brukt ved salg av brennevin. |
| pærr | liten. E fekk bærre en liten pærr fl.t. pærra. Dette va eituttrykk som vart når ein va ute å fiskaog fangsten va dårleg. |
| pæsa | puste kraftig. (Han pæsa fælt før han sprang.) |
| på lag | komme godt overens |
| på må få | tilfeldig. Drive mæ noko som ikkji har noko mål og meining. |
| påsjælen | porselen |
R
| rammen | på loftet |
| ratt | fort (Dæ æ ratt gjort dæ. Dæ æ fort gjort dæ. E kjem ratt og rae) |
| raukjerring | sladrekjerring |
| ravafant | ein som ikkje bryr seg om noko |
| ravind | rask |
| ravint | fort gjort |
| reduge | dei va redde tå se |
| reik | røk |
| reikar | røker |
| reikji | røker — ingen røyk uten ild : alt har eit opphav. |
| reisti | mat som bli att når ein har ete. (meddagareisti , mørgoreisti) |
| reite | miste håret.(E reite so e æ snart snau) |
| reite | fyllekule (E fekk me ei alvorleg reit mæ helgji) |
| reitekule | fyllekule |
| roa seg | bli stille . Han roa seg te slutt. |
| romskle | romsleg |
| rusina | rosiner |
| rute | kvadratmælingstang — Når dei braut åker før, hadde dei betaling for ruta |
| rymme | rømme. Ein som stikk sin veg ette å ha gjort noko gale |
| rymna | laga plass slik at andre òg får plass til å sita. |
| ræpe | ruke |
| røke ved | dø. falle burt |
| røvast | stjeles |
S
| samre | det samme – (Dæ æ samre med`n, e æ leit`n.) |
| setatå | sette tå bordet / ta av bordet |
| sett burt | mista ( Har du sett burt kniven din no) |
| si | si / sigji – sa – har sagt — (ko e`re ru sigji, gut !) |
| singren | syngande i målet : ho æ so singren i målet. |
| sjukal | veikhelsa – sjukelig |
| sjædne | stjerne |
| sjøtte | ta vare på |
| sjøvu | kniv ta å raspe børk tå dei forskjellige lauvtyper. Dette vart kalla for beit og brukt som tilskott i vårknipa. Dette har vørtebrikt heil opp te vår tid.Geita va eitsmålåtent dyr som sørga for å halde småskogen nere i fjellet. Idag når det er slutt med beitingji i fjellet, so kjem skogen tett høgre opp i fjellet. |
| sjå seg fyri / firi | se seg fore |
| skamslå ein | slå en annen fordervet ( slagsmål ) |
| skarka | div. slit |
| skippund | 159 kg — brukt ved sal av for og halm. |
| skjeppe | 17,37 l |
| skjøri | (fleirtal av skjør) – skjærer (subst.) |
| skjørut | masse skjøri / mange skjærer |
| skogkrull | skogholt |
| skrala | skryte / overdrive og vil vara svær. |
| skurveladd | skurvete |
| skurveladd | skurvete — skurvut og flasut i hugu. |
| skår tett | heilt tett / “båten æ skår tett” |
| slonkjin | liten ( Han har ei slonkjin pengebok. Lite peng i ho) |
| slonkjin | likeglad ( Han slonka av gårde) |
| snerk | skjinn som legg se uppå mjølkji når ho bi kokt og bi kald. |
| snok | ein snik |
| snoke | stikke se fram (forsøke å lure se innpå andre) |
| snøgg | rask |
| snøggast | rask (Du må vara burte snøggast råd) |
| snåva | arbeide trutt. – (E snåva på dæ e æ go te.) |
| so passeleg | ikkji noko særlig |
| solhylle | seta hande ovafor augun slik at ho skygga for sole. |
| somme tider | av og til |
| spanderbrokji | raus, gir gjerne bort |
| Sprene | En kuruke som er så løs at den blir spredd utover på bakken |
| spigle seg | sjå seg i speilet. |
| stamøtte | eit møte som kom brått og uventa |
| stanke | stønne / ynke seg |
| stanke | stønne . Ynke seg ( Dæ kan mæ bety at når ein gikk fort og pusta fælt, sa dei at han stanka) |
| staurstøng | spett |
| steinslag | slegge |
| storvæle | I største laget |
| strunt | furten og i dårleg humør. |
| strøke med | døy |
| strøke avgårde | reise. Ordet vart mest brukt når det var nokon som reiste sin sin kos ette å ha gjort noko gale. |
| strøplut | fotspor i snøen |
| Stugu ha stønde slik heile tide | Stugu har stått slik heile tie. |
| stælle | stad. E ha vøre på den og den stælla (staden) |
| sule | skosåle |
| sule | ein kjeltring. (Dæ æ ein stor sule) |
| sup | drikkeskvett (du får ta ein liten sup du mæ) |
| svarvar | tredreiar |
| svarvar | ein som laga bølla og fat og so mykji utsmykking tå andre ting, so som stolføta og bordføta og mange andre ting. Desse som laga desse tingji vart kalla svarvera . I dag vilde me kalla dei før tredreiar.Det va vanleg at dæ va slike svarvera i bygde før i tie.Dei hadde ein benk te dette arbeidet som det satt eit hjul på som jikk rundt. I dette jule sette dei førskjellige typer jødn som dei brukte te å risse dei forskjellige typermæ. Denne benken kalla dei svarvarbenk. I dag æ dette arbeidet tikji oppatt og dæ æ mange som driv mæ svarving idag. |
| svevnug | søvnig |
| svølten | svolten / sulten |
| svølten | sulten / svolten |
| sø | kjøtkraft |
| søle burt | sløse bort. Ein som ikkji passer på det han har |
| søva | søv – søv / svav – har søve |
T
| te | synast |
| te seg | oppføre seg. ( Han ter seg dårleg ) |
| tedde seg | oppførte seg |
| tekøme | født |
| ter | syns |
| tidtrøyte | tidsfordriv. Finne på noko å gjera slik at tie går. |
| tikla | låter i sauebjølla ( dæ tikla i bjøllun ) |
| tint | ei tint = ei jente (kjælenavn) / liten flaske |
| tomla | Han leitte seg fram i mørket /fomla / famla |
| tomle | leite seg fram i mørket |
| tomreipes | hadde mista alt og kom tomhendt heimatt |
| tomreipes i | dette va eit uttrykk dei brukte når dei hadde vore på eit sted og skulde henta noko og dei fækk dæikkji mæ se. Då sa dei at dei komtomreipes attende. |
| totte (verb) | Syntes, trudde, e totte det kom nokon |
| traktemang | få mat ( dei fekk mat |
| traktering | få mat ( dei fekk mat ) |
| treskodning | dette æ meian på ein slea som ikkji æ besliji mæ jødn. Desse var kalla treskodninga, og desse slean, som ikkji vart skodd vart brukt te å kjeire på. |
| bar bakji | Ein reiskap som før i tie va i vanleg bruk heile sommar-halvåret. |
| trøg | Bakstetrøg, kakutrøg, (trau) |
| trøten | Hoven, trøtne = hoven |
| trøtte (verb) | Tåle, orke, no trøtta e kji meir |
| trætta | krangla |
| trå | påståeleg. gir seg ikkji |
| tubbe | Tue, maurtue |
| tudnen | ugrei, vanskeleg å halde styr på seg sjølv, svært gløymsk |
| tugu | Heimelaga skurebørste, gryteskrubb (av f.eks. bar) |
| tukk de bort | fløt på de. Du må tukke de burt so e fær stå. |
| tunnvanjin | Tinningen |
| tuppu | kongler |
| turre nevan | “han slo med turre nevan” / hadde ingenting i nevane då han slo |
| turu | Tvare, redskap til å røre med |
| tussjin | sjukaleg |
| tusslen | når eit menneske hadde blitt dårleg til å bevege seg. seg ,sa dei at han / ho hadde vørte tusslen |
| tust | redskap til å «treske» med |
| tustelue | Topplue |
| tvela (verb) | Tru, anta, regne med |
| tvikrokut | bøygji se ne på bakjin. |
| tville (verb) | Bruke turu som «hjulvisp» |
| tvitoling | Tvekjønna dyr |
| tæpen | Teppe |
| tølug | Rolig, snill, tolmodig |
| tøllande grønt | svært grønt |
| tøte | Kraft, futt, temperament, bli fort sint |
| tøvær | linne, mildvær. No syns e tøvære ha vara lengi. |
| tå | tæa – tæan tå på foten- fl.t.ubest. – best. |
| tåkka / tåe | bar bakkji |
| tåle bra | ganske bra |
| tåle bra | svært bra , ganske bra. Du æ tåle bra idag. |
| tår | før mykji (han tek se ein tår over tørsten) |
U
| uggjin | frøsen . Dæ æ uggjint vær i dag. |
| Uppi Sigarn | oppi Sørigarden |
| utepass | uvell |
| Ulkjin | Motbydelig ( ulkjin uttales med tjukk l) |
| Ult | Motbydelig. trått. (kjøttet ble ult) (Ult uttales med tjukk l.) |
V
| vabba | vassa . Han vabba over elve. |
| vabbe | vasse . Ein / Ei som går tungt. |
| vabben | har f.eks. tunge og vie kleu på se. |
| vaikji | var ikkji |
| vakse | mykji , svært — Dæ va vakse mykji. |
| vaksen | voksen |
| vandare | lite. Dæ va ikkji vandare att når me jikk. |
| vangji | treskåler mæ handtak på. |
| vàr | forsiktig . Han va so vàr når han jikk framaover. Han såg se gøtt fyri. |
| varastyre | i reserve |
| vasa | gå sakte. Han vasa se fram. |
| vasa | rote burt tid. Han går der og vasa, dæ bli ingening tå mæ han. |
| vaske se ut or døre– | vanleg uttrykk når dei var ferdige med golvvasken |
| vea | hogge og legge sammen ved. |
| vekrug | kvek og opplagt ette å ha søve. |
| vende | ei vende – ein tur med lass / ei temrevende |
| venja se te | lære se te |
| vingle | gå seg burt |
| vinglut | ustabil |
| visna | graset har visna burt |
| voro | fl.t. av var . Dei voro sammen heile dagen. |
| vrangbeite | ha venstre foten i høgre skoen og motsatt. |
| vækre se | vakne upp |
| vældigt | stort , mykji |
| vælværk | gjere solid og fint arbeid. Dæ æ ein velværk kvinne /mann. |
| vængji | treskåler mæ handtak på. |
| værden / vælen | varmen . Nå ha værden køme. |
| værdøtte | svigerdøtte |
| værsønn | svigersønn |
| vætreflugu | spyflugu |
| vøkse | vokst Han har vøkse mykji i dæ siste. |
| vøl ingenting | han bryr seg ikkje om noko / ikkje redd |
| våsa | snakka / prata |
| ymist | dæ æ so begge dela. Dæ æ ikkji støtt dæ går ette programmet. |
| ymse | forskjellige |
| yppe strid | prøve å få andre uvenner. Han yppa te strid. |
| yren | har hug te å leike seg |
| yst | ytterst |
| yste | koke mjølkji te ost og prim, dette vart gjort på setre. |
| yster | det er feitet på magasekken på dyr |
| ystingsøll | når dei ysta ost på setre, so tok dei noko tå osten og hadde mjølk og sukker på og et dæ. Det hende dei hadde fløyte mæ på osten og då va dæ ekstra gøtt. |
| yte | gi – Han yte sin sjerv. |
| ytre frampå | prøve å koma i prat om eit bestemt tema |
| ytte | dytta – E ytte te han |
| yvilaup | galleri – Det ligg på sida i kyrkja. |
| yvisko | oversko -dette æ noko som alder bli brukt i dag |
| yviskåp | overskåp |
| yviteppe | overteppe |
Æ
| æ ikkji | er ikkje |
| ældåso | eller so. No må du gi deg eldåso går dæ deg gale. |
| ælke =alke | krangle – Dæ æ ein ælkefant |
| æll | eller |
| ærast | modnes – Åkeren tek te å ærast no. / tek te modnast. |
| ærmspjeld | eit firkanta tøystykji som vart sydd inn i armhølu på alle jakku og kleu du hadde på deder dæ skulde vara bevegelsesmuligheiti. |
| ændre | forandre |
| ævle se te=avle seg te | forberede seg te å gjera eit ell anna. |
Å
| å dra | – dreg – drog / drogo – har dratt / drigji |
| å jøsses ja | å ja då. Dette va eit uttrykk som vart mykji brukt før i tie. |
| åbiten | mørgomat |
| åbiten | morgomat / frokost |
| åhuga | sjå på arbeid |
| åk | fattigdom / vasele |
| åklede | sengeteppe / veggteppe |
| ålag | mål for eit arbeid — Når det var bestemt kor mykje dei skulde gjera om dagen , hadde dei ålag. |
| ålmeint | alminneleg / vanleg |
| ålsgjelding | ein som kjem frå Ål |
| ålsgjeldingstuste | ei jente frå Ål |
| åmot | der to elver/bekker møtast. |
| ån | elv — ei liten elv |
| åre | eldstad midt på jordgolvet. |
| ås | her: plogås — framdelen på plogen |
| åsbryne | synsrand |
| åt | dei hadde sand på is og snø for at han skulde gå fortast mogleg. Dette kalla dei å ha åt på snøen. |
| åt / et | spiste / E åt / et dugurden |
| åtgaum | oppmerksomheit / begeistring |
| åtte | preteritum av å eige Han åtte ikkje mykje. |
| Åtukurv | ein som har god matlyst |
| åtukurv | ein som har god mathug |
| åvabår | det har regna eller snøga. “Dæ ha vøre mykji åvabår i det siste”. |
| åvælta | vanskeleg med å koma seg opp att |
